Wszystko co chcielibyście wiedzieć o uzależnieniach ale boicie się zapytać.

I. Jakie środki wywołują uzależnienie?

Zmieniające nastrój substancje są środkami chemicznymi, które powodują zmiany w funkcjonowaniu mózgu poprzez zmianę zachodzących w nim procesów chemicznych. Bezpośrednim tego skutkiem są zmiany fizyczne, psychiczne oraz zmiany w zachowaniu. One z kolei wpływają na zmiany w stosunkach z ludźmi. Wszystkie tego typu substancje mogą potencjalnie zmienić myślenie, uszkodzić umysł i ciało oraz wpłynąć na zachowanie i stosunki z innymi ludźmi – niezależnie od tego czy zażywająca je osoba jest, czy nie jest od nich uzależniona. To jak silne są skutki działania zależy od rodzaju substancji, osoby zażywającej, a w niektórych przypadkach także od okoliczności w jakich dana substancja jest zażywana.

Główne substancje chemiczne wywołujące uzależnienie można podzielić na cztery grupy: 

– środki o działaniu uspokajającym (alkohol, środki nasenne, łagodnie środki uspokajające jak np. Relanium)

– środki o działaniu pobudzającym (amfetamina, kokaina, tytoń, kofeina) środki o działaniu przeciwbólowym (opioidy i ich pochodne)  

– środki zniekształcające spostrzeganie (halucynogeny, fencyklidina, konopie indyjskie – marihuana, haszysz itd.)  

II. Czym jest uzależnienie? 

Uzależnienie jest stanem, w którym u danego człowieka w sferze psychicznej, fizycznej i społecznej rozwija się zależność od substancji zmieniających nastrój. Uzależnienie powoduje, że substancji tej używa się dla uzyskania doraźnego zadowolenia. Ceną za to jest długotrwałe cierpienie i złe samopoczucie. Uzależnieniu towarzyszy obsesja, kompulsja i utrata kontroli. Osoba cierpiąca z powodu uzależnienia myśli, planuje i niecierpliwie oczekuje chwili zażycia. Na tym polega obsesja. Zażywanie przeszkadza w życiu, lecz pomimo długotrwałych i bolesnych skutków – towarzyszy mu przymus (kompulsja), czyli nieodparta chęć ponownego zażycia. Z czasem osoba uzależniona zażywa po to, by zmniejszyć cierpienie wywołane samym zażywaniem. Tak więc ciągłe zażywanie środków chemicznych prowadzi do ciągłego ich zażywania. Na tym polega uzależnienie. 

III. Czym różni się uzależnienie od zażywania?  

Uzależnienie odróżnia od zażywania brak wolności wyboru. Zażywanie jest wyborem Uzależnienie jest stanem, który pozbawia człowieka wyboru i narzuca częstotliwość, ilość i sposób zażywania. Każde uzależnienie zaczyna się od zażywania, lecz nie każde zażywanie musi prowadzić do uzależnienia.

Uzależnienie jest chorobą fizyczną. Prawidłowo klasyfikowane znajduje się jako choroba przewlekła powodująca długotrwałe uszkodzenia w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej – jest w tej samej grupie co choroba nowotworowa, choroba serca czy cukrzyca.

Ludzie zaczynają pić lub zażywać z powodów psychologicznych i społecznych. Piją, ponieważ picie sprawia, że czują się dobrze (powód psychologiczny). Piją, ponieważ inni też to robią, bo daje im to poczucie przynależności lub dlatego, że ulegają presji (powody społeczne). Ludzie uzależniają się z przyczyn fizycznych. Wzrasta tolerancja na substancje chemiczne – kiedy do wywołania tego samego efektu potrzebne są coraz większe ich ilości. Komórki organizmu przystosowują się do wysokiego poziomu substancji we krwi i zaczynają pracować normalnie z chwilą osiągnięcia tego poziomu. Prowadzi to do uzależnienia. Organizm zaczyna „potrzebować” tego środka. Jego nieobecność wywołuje fizyczne objawy zespołu abstynencyjnego, które powodują złe samopoczucie i wiele dolegliwości.

Im częściej ludzie korzystają ze środków chemicznych po to, by poczuć się lepiej, tym mniej uczą się skutecznych sposobów doświadczania uczuć, sytuacji i kontaktów z ludźmi oraz radzenia sobie z tym wszystkim. Nie uczą się nowych metod radzenia sobie w życiu lub o nich stopniowo zapominają. 

IV. Jak wygląda postęp choroby?

U osoby uzależnionej wystąpi możliwa do przewidzenia seria objawów, wynikających z nadużywania alkoholu, narkotyków lub leków. Objawy te narastają w trzech stadiach.

stadium POCZĄTKOWE – to wzrastająca tolerancja i uzależnienie (ludzie, którzy zaczynają się uzależniać mogą przyjmować coraz większe ilości danej substancji nie ulegając zatruciu ani nie cierpiąc z powodu szkodliwych konsekwencji)

stadium ZAAWANSOWANE – stopniowa utrata kontroli (mimo początkowej możliwości cieszenia się euforią będącą skutkiem zażywania substancji zmieniających świadomość, fizyczne i psychiczne uzależnienie skrycie narasta i wkrótce zamiast zwykłej chęci zażycia pojawia się potrzeba zażywania. O tyle ile początkowo komórki wątroby i układu nerwowego zmieniają się po to, by tolerować większe ilości środka chemicznego – dla osiągnięcia tego samego efektu potrzebne są coraz większe dawki. Zwiększone dawki zaś uszkadzają wątrobę i zmieniają chemię mózgu,aż w końcu tolerancja zaczyna się zmniejszać)

stadium PRZEWLEKŁE – upośledzenie myślenia i zdolności oceny (w tym stadium nie można już zażywać sporych dawek środka nie ulegając przy tym zatruciu i nie stwarzając innych problemów. Chwilowe zaprzestanie odurzania się powoduje cierpienie. Powraca się więc do zażywania celem złagodzenia bólu. Osoba uzależniona nie jest w stanie funkcjonować normalnie bez alkoholu lub innej substancji)

Rodzina i inni bliscy zaczynają dostrzegać pojawiające się problemy zawodowe, zdrowotne, relacyjne, prawne. Skłonni są uważać, iż osoba uzależniona po prostu zachowuje się nieodpowiedzialnie. Nie rozumieją, że osoba uzależniona sama nie wybiera tego rodzaju zachowań. Są one częścią choroby. Nie może sprawić siłą woli, że będzie piła czy zażywała w sposób odpowiedzialny. Jedyną alternatywę dla nieustannych problemów i stale rozwijającej się choroby stanowi leczenie i całkowita abstynencja. 

V. Jak  przebiega  proces  zdrowienia? 

Do przezwyciężenia uzależnienia niezbędna jest abstynencja – jest to krok pierwszy i absolutnie niezbędny. Sama abstynencja nie jest wyzdrowieniem. W większości przypadków podjęcie decyzji o niezażywaniu narkotyków czy niepiciu alkoholu nie wystarcza dla uzyskania trwałej trzeźwości i wyzdrowienia, jeśli nie towarzyszy temu leczenie. Wielu ludzi mających dobre intencje podejmowało poważne próby zerwania z nałogiem, lecz bez pomocy z zewnątrz nie udało im się tego dokonać.

Kolejnym etapem w procesie zdrowienia jest detoksykacja, czyli usunięcie toksycznej substancji z organizmu. Czasem wiąże się to z doświadczaniem objawów ostrego zespołu abstynencyjnego, który jest problemem medycznym i powinien być leczony przez lekarza. Samo odtrucie także nie jest jeszcze leczeniem. Do utrzymania abstynencji potrzeba znacznie więcej.

Do zdrowienia potrzebne są długotrwałe zmiany w sferze fizycznej, psychicznej, duchowej, zachowania i stosunków z ludźmi. Ważnym aspektem leczenia jest zdobywanie wiedzy. Ponieważ proces zdrowienia wymaga od człowieka odpowiedzialności za siebie i swoje zdrowie, podstawowe znaczenie dla osób uzależnionych ma wiedza o chorobie oraz o tym, jak sobie z nią radzić.

Z tego względu terapia indywidualna i grupowa, stanowi podstawowy element kuracji. Jej celem jest ułatwienie nabycia tych umiejętności, które będą pomagać w zachowaniu trzeźwości oraz w długotrwałym procesie zdrowienia.

Wszystkie zawarte wyżej informacje pochodzą z książki T. Gorski i M. Miller „Jak wytrwać w trzeźwości” wyd. AKURACIK